
| Bugün | Dün | Toplam |
|
1
|
2 |
17.011 |
Dünya Dinleri & Dinler Tarihi
DÄ°NLER TARÄ°HÄ°
Dinler Tarihi ‘de Mezhepler Tarihi gibi çok zorlanılan konulardan biridir. Biz bu kitabımızda size bu konuyu eksiksiz konu ve bilgileri verdik. Åžemalar, notlar, ayrıntılar, sorular … Gerek MBSTS kaynağı gerek DHBT kaynağı her ÅŸey elinizin altında. Konuyu okuyup sorularımızı çözdüÄŸünüzde zor diye bir ÅŸey kalmayacak.
ÖRNEK METÄ°N.
Gnostik Teriminin Tanımı:
â–ºGnostisizm'in tarifini yapmak genellikle zordur. Bununla birlikte, tanrı, âlem, insan, kurtuluÅŸ ve bilgi gibi konularda kendine has açıklamalar getiren dinî-felsefî bir akım olduÄŸu söylenebilir. M.Ö. 4. ve 5. yy.lardan itibaren çeÅŸitli OrtadoÄŸu toplumlarında yaygın olarak görülür. Her ne kadar bazı bilim adamları “Gnostik Din” baÅŸlıklı eserler yayınlamışlarsa da gnostisizm kendi başına bir din deÄŸildir. ÇeÅŸitli dinî gelenekler içerisinde doÄŸal bir geliÅŸim ya da kültürel etkileÅŸim sonucu oluÅŸan bir akımdır. Yahudilik ve Hıristiyanlık içerisinde gnostik inanç ve öÄŸretileri temsil eden ekoller olduÄŸu gibi, tamamıyla gnostik karaktere sahip Sâbiîlik ve Maniheizm gibi dinî gelenekler de mevcuttur.
â–ºBu arada OrtadoÄŸu kökenli gnostik inanç ve öÄŸretilerle Hint geleneÄŸi arasında da çeÅŸitli konularda dikkate deÄŸer benzerlik ve paralellikler vardır. Suriye, Mezopotamya, Mısır, Filistin, Ürdün ve Anadolu'da Ä°slam hâkimiyeti öncesi dönemlerde yaÅŸayan yerli halkın inanç ve 'düÅŸünce yapısı incelendiÄŸinde çeÅŸitli gnostik akımların izlerine rastlanır.
ÖrneÄŸin; Maniheizm ve Sabiilik bunlardandır. Yine Ä°slam öncesi dönemde Hıristiyanlık ve YahudiliÄŸin sapık mezhepleri olarak bilinen Elkesailer, Valentinianlar, Setianlar, MaÄŸariler, Kukiler, Esseniler, Bardaisancılar ve Simoncular gibi irili ufaklı birçok akım gnostik inanç ve öÄŸretileri içerirler. Ayrıca Hermetistler, çeÅŸitli sır dinleri mensupları, Yahudilik ve Hıristiyanlık içerisinde yer alan çeÅŸitli mistik-hareketler de gnostik inanç, öÄŸreti ve hayat tarzını yansıtırlar.
â–ºKısaca islam öncesi dönemde gnostisizm, bu yörenin bir alt kültürü konumundaydı ve farklı dil, din ya da cemaat mensubu olan insanların efsanelerini, inançlarını ve Ä°badetlerini ÅŸekillendiriyordu. Bütün gnostik inanç ve öÄŸretilerin temelinde dikkat çekici 3 unsur bulunur:
1-Hayat ve ışık tasavvurlarına dayalı bir yüce varlık inancı.
2-Zıt prensipleri ifade eden bir dualizm anlayışı.
3-Ä°nanılan yüce varlığın dışında olan ve yaratıcı tanrı tasavvurunu ifade eden demiurg düÅŸüncesi.
â–ºHayat ve ışık kültü bütün gnostik akımların dinsel yapılarında yer verdikleri önemli bir özelliktir. Yüce varlığa verilen isimler arasında “Hayat”, “Yüce Hayat”, “Ä°lk Hayat”, “Nur”, “Işık”, “Işık Kralı” ve “Yüce Işık” gibi isimler oldukça dikkat çekicidir.
â–ºGnostiklere göre "Hayat", düzen, huzur ve verimliliÄŸin kaynağı ve varoluÅŸun sırrıdır. ÇoÄŸunlukla ilahi alem bir “Hayat AÄŸacı” tiplemesiyle tasvir edilir. Hayat AÄŸacı'nın özünde varlığı tam olarak bilenemeyen ve tanımlanamayan yüce tanrı bulunur; yüce tanrı etrafında yer alan ve bir bakıma Hayat AÄŸacı'nın dallan ve yaprakları gibi düÅŸünülen ilahi varlıklar ve alemler ise, bu yüce varlığın tezahürlerinden veya tecellilerinden ibarettir. Böylelikle tanrının bîr ismi olarak kullanılan Hayat, gnostiklerce sık sık “Bilinemez”, “Kavranamaz” ve “Ä°fade edilemez” olarak nitelenir. Gnostik öÄŸretinin arka tarafında madde-mânâ, aydınlık-karanlık, ruh-beden ve dünya-öte dünya gibi deÄŸerler arasında var olduÄŸuna inanılan katı bir dualizm bulunur. Gnostikler genelde alemi, ışık alemi ve karanlık alemi ÅŸeklinde ikiye ayırırlar.
………………
Devamı kitabımızda
NOT: Gnostik yukarıda da izah edildiÄŸi gibi zıtlık unsurları içeren ışık-karanlık, iyilik-kötülük gibi daha çok mistik karakterli hayal içeren maddi varlık içermeyen varlıklara inanma, bekleyiÅŸ, arayış gibi karışık bir durumu ifade eder. Aslında Gnostik dinlere bakıldığı zaman ya Ä°slam -Yahudi-Hristiyanlık’tan esintiler olduÄŸu görülür. Bizim burada bu konuyu size izah etmemizin sebebi bu kavramları ve bu kavramlarla ifade edilen din yada mezhepleri tanımanızı saÄŸlamaktır. Sınavlarda bu ÅŸekilde sorular gelmektedir. Bütün bu açıklamalardan sonra Maniheizm, Sabiilik(Son gnostik din) gnostik izler taşıyan inançlar sınıfındadır.
MANÄ°HEÄ°ZM
â–ºIII. yüzyılda Mani tarafından eski Ä°ran'da kurulan ve günümüzde müntesibi bulunmayan gnostik bir din.Mani 216 yılında Güney Mezopotamya'da doÄŸdu. Ailesinin heterodoks Hıristiyan mezhebi Elkesai'ya baÄŸlı olması, içinde yetiÅŸtiÄŸi ortam ve Maniheizm'deki hıristiyan unsurlarının kaynağı hakkındabir fikir vermektedir. Kaynaklarda on ikiyaşında iken Mani'ye bir meleÄŸin göründüÄŸü, yirmi dört yaşına geldiÄŸinde "ikizi"(Tavm) adını verdiÄŸi bu melekten aldığıöÄŸretiler doÄŸrultusunda yeni dini yaymaya baÅŸladığı belirtilmektedir. Sasani Kralı I. Åžapür zamanında Mani'nin hareketine müsamaha gösterilmiÅŸ ve bu sayede Mani baÅŸta Ä°ran olmak üzere çeÅŸitli bölgelerde dinini yayma fırsatı bulmuÅŸtur. Kral I. Behram'ın son günlerine kadar süren buolumlu hava. Ä°mparatorluÄŸun Mecusi baÅŸrahibi Kartir'in öncülüÄŸünde Maniheistler'e karşı yoÄŸun bir sindirme kampanyası baÅŸlatılması neticesinde sona ermiÅŸtir. Yakalanıp zindana atılan Mani 276'da öldürülmüÅŸtür.
1)Mani'nin öÄŸrencileri onun misyonunu devam ettirmiÅŸ. Mani'yi Mecüsiler'e "ZerdüÅŸt'ün manevi oÄŸlu," Budistler'e "geleceÄŸin Buda'sı"(Maitraya) ve Hıristiyanlara "Faraklit" ÅŸeklinde anlatmışlardır.
………………
Devamı kitabımızda
KUTSAL METÄ°NLER:
â–ºMani, saÄŸlığında öÄŸretilerini yazıya geçiren ve bazılarını çizimlerle süsleyen ender din kurucularındandır. Aralarında Hayat incili, Hayat Hazinesi, Åžapuragan, Pragmateia. Sırlar Kitabı, Devler Kitabı, Mektuplar ve Ä°lahiler'in bulunduÄŸu,Süryani ve Pehlevi dillerinde yazılmış olan bu eserler, ancak Mani'nin öÄŸrencilerinin eserlerinde parçalar halinde günümüze ulaÅŸmıştır. Dolayısıyla öÄŸrencileri ve takipçileri tarafından farklı dillerde(Kıptice, Süryan'ice, Uygurca, Çince, Farsça ve Latince) kaleme alınan veya derlenen bu yazmalar Maniheizm'in ilk elden kaynaklarını oluÅŸturmaktadır. Mani öÄŸretilerini 7 kitapta bir araya getirmiÅŸtir. Bunlar;
1)Mani'nin Mektupları.
2)İlahi Kitabı,
3)Hayat incili Yorumu,
4)Pragmateia
4)Sırlar Kitabı
5)Mektuplar
7)Ä°lahiler ve Dualar
Ä°BADET:
â–ºManiheizm'in temel ibadetleri arasında dua ve oruç yer almaktadır.
a)Dinleyiciler günde dört defa ibadet ederken seçkinlerin yedi vakit kuzeye dönerek dua etmeleri ÅŸarttır. Dua sırasında yüce ışık tanrısına hamd ve tesbihi içeren çeÅŸitli metinler ve ilahiler okunur. Ayrıca
b)Pazar günleri tutulan haftalık orucun yanı sıra yılın çeÅŸitli zamanlarına serpiÅŸtirilmiÅŸ oruç günlerine riayet söz konusudur. Seçkinler yılın toplam 100 gününü oruçlu geçirirken dinleyiciler yılda toplam otuz günlük oruçla mükelleftir.
c)Kutsal günler ve bayramlar arasında Berna kutlaması ya da anma töreni ilk sırada yer alır. Mani'nin ıstırap çekerek öldürülmesi anısına oruç ve yıllık tövbe ayı olan on ikinci ayın sonunda düzenlenen bu törende Mani için çeÅŸitli ilahiler, dualar ve methiyeler okunur. Bundan baÅŸka musafaha yapma ve kutsama törenleri, ölüler için anma töreni de yapılmaktadır. En önemli ayinlerinden biri de seçkinlerin günlük genel yemeÄŸinin dinleyiciler tarafından düzenlenmesidir.
d)Ayrıca haftalık tövbe ve günah itirafı törenleriyle yılda bir defa cemaat halinde yapılan tövbe ayini vardır.
e)Dinleyicilerin gelirlerinin yedide ya da onda birini cemaat için vermeleri de dini görevler arasında sayılmaktadır.
f)Vaaz dini öÄŸretilerin talimi, cemaati temsil etme ve ayinleri idare etme gibi iÅŸler seçkinler grubu tarafından yürütülür.
g)Belli bir hiyerarÅŸiye göre düzenlenmiÅŸ olan bu grup Mani'nin vekili olarak cemaati yöneten bir lider, on iki öÄŸretici, yetmiÅŸ iki piskopos, 360 kiÅŸilik yaÅŸlılar grubu ve sıradan seçkinlerden oluÅŸmaktadır. Sıradan seçkinler arasında kadınlar da yer alırken diÄŸer birimler sadece erkeklere mahsustur.
►İslam Kaynaklarında Maniheizm. Maniheizm, tevhid inancına aykırı olan düalist karakterli ve alemin ezellliÄŸini gerektiren inanç sistemleri sebebiyle kelam kitaplarının ilahiyyat bölümlerinde, "el-milel ve'n-nihal" türü mezhepler tarihi kitaplarında ve diÄŸer tarih kaynaklarında kurucusunun ismine nisbetle Maniyye, Maneviyye veya Mennaniyye isimleriyle ele alınmıştır.
Ä°SLAM DÜNYASINDA ORTAYA ÇIKAN SENKRETÄ°K AKIMLAR:
Senkretik:
â–ºBirbirinden ayrı düÅŸünce, inanış veya öÄŸretileri kaynaÅŸtırmaya çalışan felsefe sistemi. Buna göre senkretik din yada akım deyince anlamamız gereken olgu, mesela Hristiyanlık dininden bazı parçaları olan fakat kendine has bazı özellikleri de olan fakat bakıldığı zaman içinden çıktığı inanç yada akımların izlerini taşıyan yani biraz çorba gibi karışık olan inanç ve akımlara verilen addır.
ÖrneÄŸin Sih dini senkretik bir dindir. Çünkü Ä°slamiyetten izler taşımaktadır, Yahova ÅŸahitleri senktenik bir Hristiyan mezhebidir. Moonculuk senkretik bir dindir. Sayentoloji kilisesi senkretik bir akımdır.
BABÄ°LÄ°K VE BAHAÄ°LÄ°K:
â–ºBu iki fırka Åžii Ä°mamiyye fırkası içinde doÄŸan Åžeyhiyye ve KeÅŸfiyye hareketinin içinden doÄŸmuÅŸtur.
Babilik: Kurucusu. Mirza Ali Muhammed
Kutsal Kitabı: El-Beyan
Mirza Ali Muhammed’in GörüÅŸleri: Ona göre Hz. Muhammed’in peygamberliÄŸi.
►İmamın kaybolmasından itibaren bin yıl sürmüÅŸ 1844 yılında kendisinin ortaya çıkmasıyla son bulmuÅŸtur. Kendisine halef olarak Mirza Yahya Nuri’yi seçmiÅŸ, Ä°mamiyye müçtehidlerinin fetvasına dayanılarak 1850’de Tebriz’de kurÅŸuna dizilerek öldürülmüÅŸtür.
BAHAÄ°LÄ°K:
Kurucusu: Mirza Hüseyin Ali
Kutsal Kitabı: El-Akdes, el-Ä°kan, Kelimât-ı Meknûne’sinin yanı sıra Tarâzât, Kelimât-ı Firdevsiyye eserleri kendisine nispet edilmektedir.
Temel ÖÄŸretileri:
Namaz, zekât, oruç gibi Ä°slâm dininin öngördüÄŸü ibadetler, Bahâîlikte de bulunmakta, ancak farklı bir formatta eda edilmektedir. Buna göre namaz, kiÅŸinin ferdi olarak sabah, öÄŸle ve akÅŸam olmak üzere günde üç defa Allah’ı anmasıdır. Abdest Ä°slâm’dakinden farklı deÄŸildir. Ä°badet için kıbleleri, Bahâullah’ın kabrinin olduÄŸu Akka ÅŸehridir. Oruç, 19. ay olan a’lâ ayında on dokuz gün olarak tutulmaktadır. Oruçları Ä°slâm'da olduÄŸu gibi deÄŸil, sadece bir perhizden ibarettir. Hac yalnızca erkeklere mahsus olup, Bâb Mirza Ali’nin Åžiraz’daki evinin veya Bahâullah’ın BaÄŸdad’da ikamet ettiÄŸi evin ziyaret edilmesidir. Zekat, vergi olarak alınmakta olup, malların beÅŸte birinin verilmesiyle gerçekleÅŸir. Cihad Bahâîlikte yasaklanmış bir dini hükümdür.
ÖRNEK SORU-1
Ä°çerisinde hayat ve ışık tasavvurlarına dayalı bir yüce varlık inancı, zıt prensipleri ifade eden bir dualizm anlayışı,inanılan yüce varlığın dışında olan ve yaratıcı tanrı tasavvurunu ifade eden demiurg düÅŸüncesi bulunan din ve akımları ifade etmek için kullanılan terim aÅŸağıdakilerden hangisidir?
A)Gnostik B)Senkretik
C)Mesih D)Sabii
E)Mecusi
ÖRNEK SORU-2
Ä°nançlarının temelini, ışık ve karanlık yahut iyilik ve kötülük ÅŸeklindeki birbirine zıt iki asil prensibe dayanan gnostik bir düalizmoluÅŸturmaktadır. Ahir zamanda yalancı peygamberler zuhur edecek ve yalancı Mithra (deccal) ortaya çıkıp insanları saptırmaya çalışacaktır. KurtuluÅŸu elde etmek için ruhun " beÅŸ emir" ve "üç mühür" olarak adlandırılan bazı fiillerden uzak durması ve çeÅŸitli kurallara uyması gerekmektedir. Kurallara uyma noktasında müntesipleri seçkinler ve dinleyiciler olarak iki kısma ayrılmaktadır.
Yukarıdaki bilgiler aÅŸağıdaki hangi inanç gurubuna aittir?
A)Sabiilik B)Mecusilik
C)Maniheizm D)Humanizm
E)Yahova Åžahitleri
ÖRNEK SORU-3
AÅŸağıdaki Peygamberlerden hangisi Gnostik inanç sahiplerince Gnostik inanışın atası olarak gösterilmektedir?
A)Hz. Süleyman B)Hz. Ä°dris
C)Hz. Yusuf D)Hz. Åžit
E)Hz. Adem
ÖRNEK SORU-4
Kurucusu Mirza Hüseyin Ali, Kutsal Kitapları El-Akdes,el-Ä°kan, Kelimât-ı Meknûne’sinin yanı sıra Tarâzât, Kelimât-ı Firdevsiyye’dir.
Ä°slam dünyasında mehdilik pararelinde ortaya çıkan bu akımın adı aÅŸağıdakilerden hangisidir?
A)Ahmedilik B)Kadıyanilik
C)Maniheizm D)Babailik
E)Babilik
ÖRNEK SORU-5
Birbirinden ayrı düÅŸünce, inanış veya öÄŸretileri kaynaÅŸtırmaya çalışan felsefe sistemi olarak tanımı yapılan. Sih dini, Yahova ÅŸahitleri, Moonculuk, Sayentoloji kilisesi gibi içinden çıktığı inanç yada akımın izlerini taşıyan inanç yada akımları ifade etmek için kullanılan kavram aÅŸağıdakilerden hangisidir?
A)Gnostik B)Senkretik
C)Mesih D)Sabii
E)Mecusi
ÖRNEK SORU-6
Mezopotamya ve Ä°ran'ın VII. yüzyılda Müslümanlar tarafından fethedilmesiyle kendilerine zimmilik statüsü tanınmış ve Abbasi döneminde olduÄŸu gibi bazı zamanlarda konulan yaptırımlar dışında genelde dini açıdan müsamaha gösterilmiÅŸtir.
Maniyye, Maneviyye veya Mennaniyye isimleriyle de bilinen inanç gurubu aÅŸağıdakilerden hangisidir?
A)Sabiilik B)Mecusilik
C)Maniheizm D)Humanizm
E)Yahova Åžahitleri
Ayrıntılı bilgi için : BURAYA TIKLAYIN
NOT:
KÄ°TAPLARIMIZ HAKKINDA DAHA AYRINTILI BÄ°LGÄ°LERÄ° YAZARLARIMIZA SORABÄ°LÄ°RSÄ°NÄ°Z.
Hasan TEKÄ°N.0.535.820.33.32 Sabri BENLÄ°.0.531.471.17.19